Blizny pooperacyjne

Charakterystyka

Blizny pooperacyjne mogą być efektem zaplanowanych zabiegów lub tych, które są wykonywane w trybie nagłym, na przykład po wypadku samochodowym. Chirurdzy wykonują cięcia zgodnie z przebiegiem linii najmniejszego napięcia skóry (tzw. linie Langera), techniką najmniej uszkadzającą tkanki i wykorzystując igły oraz nici odpowiedniej budowy i grubości. Choć działania prewencyjne mające zapobiegać nieprawidłowemu charakterowi blizn podejmowane są już na sali operacyjnej, często zdarza się, że blizna jest mocno widoczna lub towarzyszą jej komplikacje. Początkowo blizna zazwyczaj ma czerwony kolor, a z biegiem czasu może blednąć, ostatecznie osiągając perłową barwę. Wygląd blizny uzależniony jest jednak od wielu czynników, w tym miejsca i rodzaju operacji, pielęgnacji rany i blizny po zabiegu czy indywidualnych uwarunkowań Pacjenta.

Rodzaje blizn pooperacyjnych

Blizny linijne to przykład blizn zagojonych prawidłowo. Są prawie niewidoczne i powstają na tym samym poziomie co otaczająca je skóra. Przybierają postać miękkiej i elastycznej linii, która z czasem przybiera blady kolor, lekko odznaczając się od otaczającej je skóry. Naprężenie skóry wokół blizn linijnych jest niewielkie, dlatego zwykle nie prowadzą do wystąpienia dolegliwości takich jak świąd czy ból.
Blizny przerostowe jako efekt gojenia się rany pooperacyjnej powstają w efekcie nadmiernej syntezy kolagenu i spowolnienia jego metabolizmu. Mają czerwonawą barwę, są twarde, grube i wystają ponad powierzchnię skóry, nie przekraczają jednak obszaru wystąpienia cięcia. Blizny przerostowe zazwyczaj formują się około cztery tygodnie po urazie i z czasem mogą ulec częściowemu zanikowi. Może towarzyszyć im ból, pieczenie, świąd oraz ograniczenie ruchomości stawów.
Keloidy (bliznowce) zawierają niezorganizowany kolagen typu I i III, którego syntezowane jest 20-krotnie więcej niż w przypadku blizny prawidłowej. Z tego względu keloid przybiera wygląd gładkiego, lśniącego i twardego guza. Bliznowce wykraczają poza obszar granic zranienia, na którym powstały. Towarzyszy im swędzenie, pieczenie, ból, uczucie napięcia, a także dysfunkcje stawów i zaburzenia ruchomości. Keloidy mogą formować się na skórze od czterech miesięcy do kilku lat po operacji. Przyczyny ich występowania nie są do końca poznane.
Zrosty to włókniste zbliznowacenia tworzące się pomiędzy głębiej położonymi tkankami w efekcie operacji chirurgicznej. Zrośnięte ze sobą tkanki tworzą nieprawidłowe połączenia pomiędzy strukturami, które w prawidłowych warunkach są od siebie oddzielone. Najczęściej pojawiają się w wyniku otwartych zabiegów operacyjnych w obrębie jamy brzusznej, takich jak cesarskie cięcie. Zrosty mogą być źródłem bólu i prowadzić do wielu powikłań, takich jak ograniczenie ruchomości, niedrożność jelit czy zaburzenia płodności. Korzystny wygląd blizny pooperacyjnej nie jest równoznaczny z brakiem zrostów. Wczesna rehabilitacja i leczenie blizn zmniejszają ryzyko powstawania zrostów.

Leczenie blizn pooperacyjnych

Leczenie blizn pooperacyjnych jest bardziej skuteczne, jeśli zostanie rozpoczęte zaraz po operacji. Nowoczesne technologie pozwalają na wykonywanie pierwszych zabiegów poprawiających elastyczność i estetykę blizny (np. laseroterapia) nawet bezpośrednio po zszyciu rany. Jest to terapia zwana ASAP (z ang. as soon as possible), która zakłada jak najwcześniejsze zastosowanie lasera po urazie lub operacji, zanim blizna zdąży się rozwinąć w pełni. Działanie w tej fazie ma na celu zmniejszenie reakcji zapalnej, ograniczenie nadmiernego tworzenia się tkanki bliznowatej i poprawę gojenia. Warto skorzystać z konsultacji dermatologicznej, podczas której lekarz zaproponuje leczenie mające na celu poprawienie docelowego wyglądu blizny oraz redukcję objawów towarzyszących, w tym świądu i napięcia.

W leczeniu blizn pooperacyjnych zastosowanie ma terapia łączona bazującą na połączeniu metod odpowiednich dla konkretnego przypadku. Dobierając odpowiednią terapię, lekarz bierze pod uwagę rodzaj, wielkość, czas powstania, umiejscowienie i elastyczność blizny (lub rany), a także stan zdrowia oraz indywidualne uwarunkowania Pacjenta. W terapiach łączonych bardzo często stosuje się laseroterapię w kombinacjach z innymi rozwiązaniami, aby maksymalizować efektywność leczenia.

Leczenie może obejmować:

laseroterapię z wykorzystaniem różnorodnych technologii laserowych, w tym: lasera ablacyjnego CO2, lasera pikosekundowego, lasera naczyniowego.
metodę LADD (z ang.: laser-assisted drug delivery, czyli podawanie leków wspomagane laserem, do której wykorzystuje się frakcyjne lasery ablacyjne do zwiększenia wchłanialności podawania leków na powierzchnię blizny)
mezoterapię mikroigłową, również w połączeniu z podawaniem leków i innych preparatów, np. osocza bogatopłytkowego
radiofrekwencję mikroigłową
iniekcje kortykosteroidów
iniekcje tropokolagenu
osocze bogatopłytkowe PRP
iniekcje toksyny botulinowej
leczenie farmakologiczne
peelingi chemiczne
stosowanie środków i plastrów silikonowych
stosowanie środków farmakologicznych
inne metody, w tym techniki chirurgiczne.

Leczenie zachowawcze

Można także wprowadzić leczenie zachowawcze, które stosuje się, aby wspomóc prawidłowe formowanie się blizny, ograniczyć rozwój przykurczów i zrostów oraz zminimalizować objawy towarzyszące, takie jak świąd i napięcie skóry. Leczenie zachowawcze powinno być przeprowadzane pod nadzorem fizjoterapeuty. Może ono obejmować następujące etapy:

W pierwszym etapie formowania się blizny (do siedmiu dni po zabiegu chirurgicznym) specjalista może wykonywać drenaż limfatyczny tkanek otaczających bliznę. Ma to na celu zmniejszenie opuchlizny, poprawę krążenia i umożliwienie odpływu limfy. Dzięki temu tkanki są lepiej zaopatrzone w krew, tlen i składniki odżywcze, przez co przyspieszony zostaje proces gojenia. Drenaż limfatyczny zazwyczaj stosuje się po cesarskim cięciu i innych operacjach powłok brzusznych.
W drugiej fazie rozwoju blizny, trwającej do 6-8 tygodni po operacji, kontynuuje się drenaż limfatyczny i wdraża się pracę bezpośrednio z blizną. Na tym etapie rana jest już zagojona. W przypadku zabiegów w obrębie brzucha, takich jak cesarskie cięcie, fizjoterapeuta stosuje techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego, mające na celu zapobieganie zrostom (specjalista może wspomagająco zastosować preparaty takie jak kremy i żele z silikonem lub wyciągiem z cebuli). Fizjoterapia blizny może obejmować także plastrowanie dynamiczne (kinesiology taping) czyli naklejanie na bliznę elastycznych taśm, w celu poprawy wyglądu i ruchomości blizny. Plastrowanie zbliża brzegi blizny do siebie, aby zapobiec ich rozciąganiu, co ma znaczenie w profilaktyce blizn przerosłych i keloidów.
Trzeci etap (do 0,5-2 lat po operacji) obejmuje bezpośrednią pracę z blizną. Stosuje się masaż głęboki oraz bardziej zdecydowane techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego w przypadku blizn na brzuchu. Fizjoterapeuta uczy Pacjenta najważniejszych technik, aby terapia mogła być kontynuowana w warunkach domowych, ponieważ tylko wtedy można uzyskać zadowalające efekty.

Warto pamiętać, że zabiegi i procedury powinny być powtarzane w odpowiednich odstępach przez określony czas, aby mogły przynieść rezultaty. Na efekty terapii wpływ ma wiele czynników, w tym czas rozpoczęcia leczenia, przestrzeganie przez Pacjenta zaleceń przed i pozabiegowych, a także prawidłowa pielęgnacja blizny, w tym sumienne stosowanie fotoprotekcji.