Nowoczesne leczenie trudnych blizn – wywiad z dr. n. med. Marcinem Zakrzewskim

Blizny potrądzikowe, duże keloidy, blizny po operacjach, oparzeniach i urazach… zgrubienia lub zagłębienia w skórze… Blizny mogą przybierać różne formy, wielkości i kolory. Chociaż jeszcze parę dekad temu skuteczność ich leczenia pozostawiało wiele do życzenia, dzisiejsza medycyna oferuje rozwiązania, które mogą znacznie poprawić estetykę blizny, a w wielu przypadkach sprawić, że będzie praktycznie niezauważalna. Dr n. med. Marcin Zakrzewski jest dermatologiem, który w swojej pracy wykorzystuje nowoczesne sposoby terapii blizn. Jako doświadczony specjalista nieustannie podnoszący swoje kwalifikacje w tej dziedzinie, w dzisiejszym wywiadzie wyjaśni, co możemy zrobić z blizną z praktycznego punktu widzenia.

Panie doktorze, proszę wyjaśnić, co to jest blizna.

MZ: Tworzenie się blizn to proces naturalny i bardzo potrzebny. Gdy na skórze dochodzi do przerwania ciągłości naskórka i tworzy się rana, organizm natychmiast zapoczątkowuje jej skuteczne zasklepianie. I  chociaż blizny są efektem niezbędnego dla organizmu procesu gojenia, często obniżają komfort życia. Bywają bolesne, swędzące, ograniczające zakres ruchów, a czasem po prostu uznajemy je za nieestetyczne.

Blizna jest widoczna na skórze, ponieważ jej struktura różni się od budowy zdrowej skóry. Blizna jest zbudowana głównie z tkanki łącznej, która została wytworzona pośpiesznie w celu szybkiego “naprawienia” uszkodzenia i dlatego włókna kolagenowe są ułożone chaotycznie, gęsto i w niczym nie przypominają misternie utkanego kolagenowego “biorusztowania” w zdrowej skórze. Blizny mają różne formy. Czasem w wyniku urazu oprócz zabliźnienia rany dochodzi dodatkowo do ubytków w tkance, i dlatego blizna się zapada, tworząc zagłębienie w skórze. Czasem rozrost włóknistej tkanki łącznej jest nadmierny i wówczas blizna jest wyniesiona ponad powierzchnię skóry. Inaczej wyglądają blizny po ranie operacyjnej, a inaczej po ranie szarpanej, a jeszcze inaczej po ropnej postaci trądziku.

Co szczególnie negatywnie wpływa na estetykę blizny?

Gojenie się rany obejmuje cztery fazy i jeśli jednak w którejkolwiek z nich dojdzie do komplikacji, ryzyko powstania nieestetycznej blizny jest większe. Dlatego już od momentu opatrywania rany powinniśmy dbać, aby proces gojenia przebiegał prawidłowo. Dieta powodująca niedobory, zbyt niski poziom witaminy A i E czy niewystarczające nawodnienie organizmu również może sprawić, że blizna będzie mniej estetyczna. To zagrożenia, które możemy eliminować poprzez prawidłową pielęgnację rany i świadome wybory. Na wygląd blizny wpływ ma jednak także wiele czynników, nad którymi nie zawsze mamy pełną kontrolę. Nasz wiek, kolor skóry, predyspozycje genetyczne, stan zdrowia, choroby takie jak cukrzyca, czy zaburzenia hormonalne mogą determinować, jak blizna będzie wyglądać.

Co zatem konkretnie możemy coś zrobić, aby tworząca się blizna była jak najmniej widoczna?

MZ: Przede wszystkim powinniśmy dbać o to, aby sama rana nie uległa zakażeniu. W tym celu należy ją systematycznie oczyszczać i chronić przed czynnikami zewnętrznymi. Pojawienie się stanu zapalnego lub zakażenia bakteryjnego uszkodzi okoliczne tkanki i może sprawić, że blizna będzie zajmować większą powierzchnię niż pierwotna rana. Gdy rana zacznie się zasklepiać, pamiętajmy o tym, aby nie wystawiać jej na bezpośrednie działanie promieniowania UV. Może to spowodować, że blizna będzie twardsza, grubsza i powstaną w jej obrębie przebarwienia. Oprócz tego absolutnie nie odrywajmy strupków i unikajmy napinania skóry w tym miejscu, aby nie wywoływać dodatkowych uszkodzeń w obrębie tkanek. Warto zadbać także o odpowiednie nawodnienie organizmu i pełnowartościową dietę.

Po zagojeniu sie rany skórę można smarować preparatami z heparyną, alantoiną i wyciągiem z cebuli. O odpowiedni poziom wilgotności i elastyczności zadbać pomogą preparaty z silikonem w formie plastrów lub maści. Jeśli skóra nie jest osłonięta odzieżą, wychodząc na zewnątrz zawsze stosujmy wysoką ochronę przeciwsłoneczną (o faktorze SPF 50). Jeśli blizna tworzy się w miejscu, które na co dzień zakrywamy ubraniami, warto zadbać, aby odzież była luźna i wykonana z naturalnych materiałów.

Osobom, które chorują na trądzik pospolity, zalecam niedotykanie zmian chorobowych oraz powstrzymywanie się przed ich wyciskaniem, choć wiem, że jest to bardzo trudne. Warto pamiętać, że jeszcze przed powstaniem blizny możemy udać się do dermatologa, który pomoże nam prawidłowo dbać o ranę tak, aby blizna była jak najmniej widoczna.

Jakie opcje leczenia blizn są obecnie dostępne?

MZ: Wybór metod leczenia blizn jest dziś szeroki. Najlepsze rezultaty przynosi jednak terapia łączona, która powinna być dobrana do indywidualnych potrzeb Pacjenta i zaplanowana przez lekarza po uwzględnieniu wszelkich okoliczności, jak np. tryb życia, choroby przewlekłe, alergie czy przyjmowane leki. W leczeniu blizn stosuje się m. in. laseroterapię, peelingi chemiczne i mikronakłuwanie, które pobudzają skórę do samodzielnej regeneracji, dlatego są często wykorzystywane u Pacjentów z bliznami zanikowymi, np. po trądziku pospolitym. W przypadku keloidów i blizn przerosłych leczenie może obejmować zastrzyki z kortykosteroidów i wycięcie chirurgiczne. Bardzo dobre rezultaty w terapiach łączonych przynosi zastosowanie iniekcji z tropokolagenu - białka, które pomaga odbudowywać ubytki w strukturze włókien kolagenowych, wpływając tym samym na sprężystość i elastyczność tkanek, ich prawidłową strukturę i estetyczny wygląd skóry. W terapii istotne jest też zaangażowanie Pacjenta i stosowanie się do zaleceń. Prawidłowa pielęgnacja blizny, w tym systematyczne stosowanie wskazanych przez lekarza preparatów, ale także regularne masowanie czy uciskanie blizny są ważnymi elementami skutecznego leczenia.

Dziś wiele mówi się o wysokiej skuteczności laseroterapii w leczeniu blizn… 

Jest w tym wiele racji. W większości terapii łączonych podstawową metodą jest lub powinna być laseroterapia. Jej skuteczność można maksymalizować poprzez dobieranie zabiegów komplementarnych, jednak to głównie dzięki skuteczności nowoczesnych laserów jesteśmy w stanie osiągnąć niezwykle satysfakcjonujące rezultaty w zakresie poprawy estetyki blizn. Zabiegi laserowe pomagają zmniejszyć rozmiar blizny, pozytywnie wpłynąć na jej elastyczność i koloryt, jak również strukturę. Nowoczesne lasery charakteryzują się bardzo dużą mocą, krótkim czasem trwania impulsu, co przekłada się na skrócenie czasu trwania terapii przy zachowaniu wysokiego stopnia efektywności i bezpieczeństwa zabiegu.

W jaki sposób zatem laser oddziałuje na bliznę, którą leczymy?

Do leczenia blizn najczęściej wykorzystuje się laser frakcyjny, który niszczy tkanki blizny w kontrolowany sposób. Laser emituje wiązki światła o wysokiej energii, które na bardzo krótką chwilę wnikają w tkankę obszaru zabiegowego i wywołują w niej zjawisko ablacji, polegające na  podgrzaniu wody w komórkach, co prowadzi do ich zniszczenia przez odparowanie. W ten sposób w skórze tworzy się duża liczba prostopadłych mikrokanalików zwanych terapeutycznymi strefami mikrotermalnymi (microthermal treatment zones; MTZ), które zapoczątkowują proces intensywnej regeneracji. Co istotne, dzięki precyzji i selektywności działania lasera, powstałe mikrouszkodzenia są sterylne, mają ściśle określoną średnicę i głębokość, są równomiernie rozłożone, a pomiędzy nimi pozostawione są obszary nieuszkodzonej tkanki (tzw. mostki). Organizm traktuje mikrouszkodzenia nie jako rany, które znów trzeba jak najszybciej zasklepić poprzez nieuporządkowane produkowanie włókien kolagenowych, ale jako maleńkie stany zapalne, które wywołują produkcję zwiększonej ilości czynników wzrostu, inicjujących stabilną i powolną autoregenerację skóry. Tkanki stopniowo przechodzą proces przebudowy, dzięki czemu odzyskują swoją zdrową strukturę, dzięki czemu stają się elastyczniejsze, lepiej ukrwione i nawilżone, co przekłada się na poprawę wyglądu blizny.

Dodatkową korzyścią z zabiegu laserem frakcyjnym jest to, że wysoka temperatura wiązki laserowej obkurcza stare włókna kolagenowe, co zagęszcza skórę i zmniejsza rozmiar blizny.

Laser frakcyjny nie jest jedynym rodzajem lasera wykorzystywanego do popraw estetyki blizn. Laserami innego typu można rozjaśniać bliznę, która jest ciemna lub zamykać widoczne w jej strukturze naczynia krwionośne.

Czy każdą bliznę da się wyleczyć? 

MZ: Leczenie blizn polega na dążeniu do tego, aby były one jak najmniej widoczne. W wielu przypadkach skuteczne leczenie jest w stanie sprawić, że blizna będzie praktycznie niezauważalna. Jednak warto pamiętać o tym, że nie istnieje sposób, który sprawi, że w miejscu blizny skóra odbuduje się całkowicie, tak jakby blizny nigdy tam nie było. Niektóre sposoby, takie jak maści, przynoszą mniejsze efekty, podczas gdy inne, w tym laseroterapia, pozwalają nam na uzyskanie widocznych rezultatów w stosunkowo krótkim czasie. W kompleksowym leczeniu blizn obiektywnie najlepsze efekty przynosi stosowanie terapii łączonej. Efekt końcowy jest kwestią bardzo indywidualną uzależnioną od wielu czynników, dlatego nigdy nie możemy zagwarantować pełnego sukcesu. Warto jednak pamiętać, że blizny, nawet te rozległe i trudne można leczyć, często z dużym powodzeniem.

Kiedy powinniśmy zgłosić się do dermatologa z zamiarem leczenia blizny?

MZ: Jeśli planujemy leczenie blizny, do dermatologa warto udać się jak najszybciej. Na leczenie blizn nigdy nie jest jednak za wcześnie ani za późno. Do lekarza powinniśmy się zgłosić na pewno wtedy, gdy widzimy, że rana goi się nieprawidłowo lub w jej miejscu powstają zgrubienia, może to bowiem świadczyć o formowaniu się keloidu. W przypadku blizn pooperacyjnych, na przykład po cesarskim cięciu, a także blizn, które formują się w miejscach kluczowych dla ruchu kończyn, na przykład na zgięciu ręki, także warto udać się do specjalisty – dermatolog może bowiem zalecić wizytę u fizjoterapeuty, który będzie pracował z blizną po to, aby zmniejszyć lub zredukować jej wpływ na nasze zdrowie i zakres ruchów. Dermatolog może także zalecić wizytę u psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Warto pamiętać o tym, że blizny nie mają wymiaru tylko estetycznego. Blizny często stanowią problem, mogą wpływać na jakość życia na wielu poziomach i mieć negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Wówczas nie powinny być bagatelizowane.

Dziękuję za rozmowę.

MZ: Bardzo dziękuję.