Hipopigmentacja, czyli białe plamki na skórze – skąd się biorą i jak im przeciwdziałać?

Białe plamy na skórze to problem, który dotyczy wielu Pacjentów zgłaszających się do Kliniki Zakrzewscy. Choć osoby, które je posiadają, najczęściej konsultują się z dermatologiem, kierując się względami estetycznymi, mało kto wie, że odbarwienia mogą być także objawem poważnych chorób. O ile o hiperpigmentacji, czyli o ciemnych przebarwieniach na skórze mówi się często, o tyle hipopigmentacja to temat nierzadko pomijany, mimo że dotyczy wielu osób. W dzisiejszym artykule opisujemy, skąd biorą się odbarwienia skóry, jak je diagnozować, jakich chorób mogą być objawem, oraz jak im przeciwdziałać. Zapraszamy do lektury.

Hipopigmentacja – czym jest i jak powstaje?

Hipopigmentacja to zaburzenie barwnikowe skóry, które polega na powstawaniu na jej powierzchni jasnych, niemal białych plam. Występowanie tego zjawiska wynika z zaburzeń w obrębie syntezy i rozmieszczenia w skórze naturalnego barwnika, czyli melaniny. Całkowity wrodzony brak melaniny określa się mianem amelanozy, natomiast jej utratę – depigmentacją. Choć częściej dotyczy osób o ciemnej karnacji, hipopigmentacja może pojawić się u każdego, bez względu na płeć i wiek, może być także wrodzona lub nabyta. Lokalizacja, wielkość i kształt zmian skórnych mogą być bardzo różne – od pojedynczych regularnych, białych plamek na dłoniach do całkowitego zajęcia skóry ciała. Odbarwienia powstają najczęściej na skutek uwarunkowań genetycznych i warunków środowiskowych, w tym promieniowania ultrafioletowego, które jest powodem jednej z najczęstszych postaci hipopigmentacji – hipomelanozy kropelkowej.

Białe plamy na skórze - diagnostyka hipopigmentacji

Choć w większości przypadków odbarwienia skóry nie są groźne i stanowią wyłącznie problem estetyczny, może zdarzyć się, że świadczą o poważnej chorobie. Z tego względu prawidłowe rozpoznanie charakteru zmian jest bardzo ważne. Lekarz rozpoczyna diagnostykę od wywiadu, podczas którego może zadać Ci następujące pytania:

• Kiedy pojawiły się zmiany i czy ich wielkość, kształt i lokalizacja uległy zmianie?
• Czy odbarwienia występują tylko na jednej części ciała, czy w wielu obszarach?
• Czy hipopigmentacja występuje rodzinnie?
• Czy chorujesz na jakiekolwiek schorzenia?
• Czy przyjmujesz leki lub jesteś narażony na działanie środków chemicznych?
• Czy zmiany pojawiły się po konkretnym wydarzeniu, np. po zaostrzeniu choroby skóry lub intensywnym opalaniu?

Po zebraniu wywiadu dermatolog przeprowadza badanie fizykalne, podczas którego ogląda skórę, włosy, paznokcie oraz oczy. Jeśli te informacje nie wystarczają do postawienia diagnozy, lekarz może przeprowadzić bezinwazyjne i bezbolesne badanie lampą Wooda, które jest szczególnie pomocne w rozpoznawaniu hipopigmentacji u osób z jasną karnacją. W rzadkich przypadkach lekarz może zlecić biopsję połączoną z badaniem histopatologicznym.

Hipopigmentacja – rodzaje

Hipopigmentacja może występować w przebiegu wielu schorzeń, zarówno niegroźnych, jak i tych poważnych. Do najczęstszych należą:

• Hipomelanoza kropelkowa – jest stanem łagodnym, niewymagającym leczenia, spowodowanym ekspozycją na promieniowanie UV. Częstość występowania wynosi do 70% u osób w wieku 50 lat i 80% u osób w wieku powyżej 70 lat, choć dotyczy także osób, które często opalają skórę, bez względu na wiek. Objawia się małymi, białymi plamkami rozrzuconymi na kończynach, rzadziej na twarzy. Zmiany nie są swędzące ani bolesne, nie zmieniają rozmiaru ani nie zlewają się.
• Bielactwo, które podzielić można na:
  • bielactwo wrodzone, które jest chorobą genetyczną, polegającą na niedoborze lub braku melaniny w skórze, włosach i tęczówkach oczu. Schorzenie objawia się bladoróżową lub białawą skórą, bardzo jasnymi włosami, niebieskimi lub czerwonawymi oczami oraz zaburzeniami narządu wzroku. W typie ograniczonym na ciele występują białe, symetryczne plamy.
  • bielactwo nabyte (vitiligo), to choroba o podłożu autoimmunologicznym, która dotyczy do 2% populacji i najczęściej rozwija się między 10 a 30 rokiem życia. W przebiegu schorzenia obserwuje się dość duże, wyraźnie odgraniczone jasne plamy o różnych kształtach i rozmiarach, które występują głównie na dłoniach, twarzy oraz szyi i mogą się powiększać.
• Odbarwienia skóry spowodowane środkami chemicznymi najczęściej dotyczą osób, które w związku ze swoim zawodem narażone są na działanie substancji takich jak hydrochinon (antyutleniacz stosowany w przemyśle skórzanym i gumowym) oraz trzeciorzędowe parabutylofenole i amylofenole (stosowane w ochronie zdrowia jako środek dezynfekujący). W miejscach, które mają styczność z chemikaliami, powstają małe, drobne białe plamki, które mogą się zlewać w większe ogniska.
• Odbarwienia pozapalne objawiają się utratą barwnika w skórze, która była wcześniej objęta stanem zapalnym wywołanym chorobą zapalną lub zakaźną. Do tych schorzeń należą między innymi łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, twardzina układowa i toczeń rumieniowaty. Przyczyny powstawania hipopigmentacji pozapalnej nie są do końca poznane.
• Łupież biały – najczęściej dotyczy dzieci i nastolatków posiadających ciemniejszą karnację i objawia się występowaniem kilku lub kilkunastu odbarwionych ognisk, zwykle na twarzy i kończynach. Przyczyny choroby nie są całkowicie poznane, choć może być ona związana z atopowym zapaleniem skóry.
• Łupież pstry – to choroba skóry wywołana przez grzyby z rodzaju Malassezia, które namnażają się na skórze w wyniku nadmiernej potliwości i łojotoku. W jej przebiegu na ciele, głównie brzuchu, dekolcie i szyi, pojawiają się jasne, złuszczające się plamy. Najczęściej dotyczy osób mieszkających w ciepłym i wilgotnym klimacie, choć zachorowalność w Europie wynosi nawet do 4% populacji.
• Inne: odbarwienia polekowe (najczęściej wywołane miejscowymi kortykosteroidami), odbarwienia w przebiegu sarkoidozy, tocznia rumieniowatego krążkowego, liszaja twardzinowego pozagenitalnego, łupieżu liszajowatego, trądu, syfilisu, odbarwienia spowodowane niedoborem białka (np. w chorobie Kwashiorkor) lub anemią.

Leczenie hipopigmentacji

Leczenie odbarwień na skórze uzależnione jest od zdiagnozowania przyczyny ich występowania. W przypadku plam, które pojawiły się w wyniku wcześniej istniejących chorób, na przykład łojotokowego czy atopowego skóry, w leczeniu kluczowe jest wdrożenie terapii tych schorzeń. Plamy wywołane zakażeniami grzybiczymi leczy się, stosując środki przeciwgrzybicze miejscowe lub doustne. W przypadku odbarwień innego typu w leczeniu można stosować między innymi fototerapię, miejscowe kortykosteroidy, glikokortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny. Należy jednak pamiętać, że większość zmian hipopigmentacyjnych nie odpowiada na leczenie, które jest zazwyczaj skierowane na złagodzenie lub niedopuszczenie do postępowania objawów.

Profilaktyka występowania odbarwień

Choć nie mamy wpływu na pojawienie się wielu schorzeń prowadzących do wystąpienia hipopigmentacji, takich jak na przykład bielactwo, swoim świadomym zachowaniem możemy skutecznie zapobiegać rozwinięciu się hipomelanozy kropelkowej, która jest niczym innym niż odbarwieniami wywołanymi ekspozycją na słońce. Jest to częsty problem natury estetycznej, którego leczenie jest nieskuteczne. Jeśli jednak szybko zauważymy objawy odbarwień posłonecznych, możemy zapobiec powstawaniu nowych. Profilaktykę warto także stosować, aby nie dopuścić do wystąpienia pierwszych plamek. Jak? Stosując odpowiednią ochronę przeciw promieniowaniu UVA i UVB, na którą składają się:

• Nakładanie na odsłonięte obszary skóry kremu z filtrem UVB (minimum 50 SPF) oraz UVA przed każdym wyjściem na zewnątrz, a także reaplikacja produktu po 2-3 godzinach, po każdej kąpieli, spoceniu się czy wytarciu skóry.
• Unikanie przebywania na słońcu w godzinach największej emisji promieniowania, czyli między godziną 12 a 15 w naszej szerokości geograficznej, a jeśli to niemożliwe, wybieranie zacienionych miejsc.
• Ochrona ciała w słoneczne dni poprzez noszenie przewiewnych ubrań z długimi nogawkami i rękawami oraz ochrona twarzy dzięki używaniu nakryć głowy i okularów przeciwsłonecznych.
• Unikanie mocnego słońca w czasie przebywania na plaży, na przykład poprzez stosowanie namiotu lub parasola plażowego.
• Rezygnacja z opalania, zarówno na słońcu, jak i w solarium. Aby cieszyć się złocistą opalenizną, warto użyć produkt brązujący skórę.

Profilaktyka przeciwsłoneczna jest ważna nie tylko w zapobieganiu hipomelanozie kropelkowej, ale we wszystkich chorobach przebiegających z odbarwieniami skóry. Wynika to z faktu, że skóra pozbawiona barwnika jest szczególnie wrażliwa na negatywne działanie promieni słonecznych i tym samym bardziej podatna na poparzenia słoneczna, a nawet czerniaka.

Umów wizytę