Fazy wzrostu włosa – wszystko, co musisz o nich wiedzieć

Cebulki włosowe formują się w organizmie człowieka już w 22 tygodniu życia płodowego. Choć włosy towarzyszą nam od tak wczesnego okresu, rzadko zastanawiamy się nad tym, jak długo rosną i czemu wypadają. Dlaczego jedni ludzi łysieją, a inni mają gęste włosy przez całe życie? Dlaczego wykonanie kilkunastu zabiegów depilacji laserowej nie przyniesie satysfakcjonujących efektów właśnie dlatego, że odstępy między zabiegami będą nieodpowiedniej długości? Odpowiedź jest prosta i zależy od jednego czynnika - fazy wzrostu włosa.

Biologiczna funkcja włosów w organizmie człowieka jest niewielka – pełnią rolę termoregulacyjną, chronią nas przed urazami, promieniowaniem UV i owadami. Jednak włosy są dla nas ważne z innych powodów – kulturowych, społecznych, psychologicznych i estetycznych. Każdy z nas ma swoje preferencje dotyczące tego, gdzie chce mieć gładką skórę, a gdzie gęste włosy. I choć pewne rzeczy nie zależą od nas, istnieją sposoby, dzięki którym możemy usunąć włosy w konkretnych miejscach (np. poprzez depilację laserową), a w innych wspomóc ich wzrost, co jest ważne szczególnie w kontekście łysienia. Warto przyjrzeć się bliżej włosom i etapom ich wzrostu, aby zrozumieć, jakie mechanizmy rządzą naszym owłosieniem. 

Budowa włosa, czyli dlaczego nie da się scalić rozdwojonych końcówek

Każdy włos składa się z żywego korzenia i martwej łodygi. Korzeń znajduje się w mieszku włosowym i jest zakończony opuszką, potocznie zwaną cebulką. Opuszka znajduje się natomiast na brodawce włosa – części, do której dochodzą nerwy i naczynia krwionośne, zaopatrujące cebulkę w substancje odżywcze. Zniszczenie brodawki, na przykład w przebiegu łysienia bliznowaciejącego, prowadzi do nieodwracalnej utraty zdolności brodawki do produkcji włosa. Włosy wyrastają z mieszków włosowych, które połączone są z gruczołami łojowymi – to one produkują łój natłuszczający skórę. Łodyga włosa jest zbudowana głównie z keratyny i nie jest zdolna do regeneracji. W tym miejscu warto obalić popularny mit jakoby podcinanie włosów wpływało na tempo ich wzrostu, a rozdwojone końcówki dało się scalić.

Fazy wzrostu włosa – anagen, katagen, telogen… co to znaczy?

Każdy mieszek włosowy na ciele człowieka jest genetycznie zaprogramowany do produkcji określonej liczby włosów – np. w przypadku skóry głowy mieszek jest w stanie wytworzyć 20-30 nowych włosów w ciągu całego życia. Jednak cykle wzrostu poszczególnych włosów nie rozpoczynają się i nie kończą się w tym samym momencie, dlatego u ludzi, w przeciwieństwie do zwierząt, nie występuje linienie, czyli wypadanie wszystkich włosów jednocześnie. Cykl wzrostu włosa dzielimy na 3 fazy:

Faza Anagenu

1. Anagen – faza wzrostu. Jest to najdłuższy etap w życiu włosa, w którym zachodzą podziały komórkowe umożliwiające wzrost włosa. W tym etapie wytwarzana jest melanina, czyli barwnik warunkujący kolor włosa. W zależności od miejsca na ciele długość tej fazy może się różnić. Na przykład, około 85% wszystkich włosów głowy znajduje się w fazie anagenu, który trwa od 2 do 6 lat, podczas gdy tylko 10% wszystkich włosów brwi znajduje się w tej fazie zaledwie przez 1-2 miesiące. Z tego względu zapuszczenie długich włosów na głowie jest możliwe, podczas gdy włoski brwi rosną tylko do określonej długości, następnie wypadają. Etap wzrostu uwarunkowany jest przede wszystkim działaniem androgenów, ale zależy także od uwarunkowań genetycznych, wieku, płci i stanu zdrowia, w tym stresu i chorób.

Faza Katagenu

2. Katagen – faza przejściowa. Jest to etap stosunkowo krótki, bo trwa od 1 do 2 tygodni. W tym czasie cebulka włosowa powoli traci przyczepność, a mieszek włosowy zanika. Jedynie 0,5–1 % włosów znajduje się w tej fazie.

Faza Telogenu

3. Telogen – faza spoczynku. W tym etapie włos przesuwa się w kierunku powierzchni skóry. Brodawka zbliża się do opuszki, stymulując powstawanie nowych komórek – macierzy włosa. Stary włos wypada, czym kończy się etap telogenu. W tym miejscu tworzy się nowy włos i cykl życia włosa zaczyna się ponownie. Włosy w fazie telogenu tracą barwnik – melaninę. Telogen trwa od 6 tygodni (wąsy) do 4 miesięcy (włosy na głowie). Dla przykładu w tej fazie znajduje się 13% włosów na głowie, 80% włosów na rękach i nogach i aż ok. 90% włosów brwi.

Fazy wzrostu włosa a depilacja laserowa

Depilacja laserowa cieszy się niesłabnącą popularnością. Nic dziwnego – zastosowanie nowoczesnych laserów, pozwala na bezpieczne, skuteczne i komfortowe usunięcie niechcianego owłosienia. Dzięki zastosowaniu różnych długości fali laser sprawdza się w przypadku prawie każdego koloru włosa i niezależnie od karnacji. Wiązka aleksandrytowa (755 nm) przeznaczona dla jasnych włosów i jasnej skóry, diodowa (speed) (810 nm) będzie skuteczna przy ciemniejszym owłosieniu, natomiast wiązka neodymowo jagowa (1064 nm) to idealne rozwiązanie dla ciemniejszej skóry.

Działanie i skuteczność depilacji laserowej uzależnione są w dużym stopniu od fazy cyklu wzrostu włosa. Wynika to bezpośrednio z mechanizmu działania lasera. Wiązka promieniowania laserowego pochłaniana jest przez melaninę łodygi włosa. W wyniku tego powstaje ciepło, które uszkadza mieszek włosowy i komórki macierzyste (biorące udział w procesie wzrostu nowych włosów). W konsekwencji zniszczony mieszek włosowy nie jest w stanie wyprodukować nowego włosa. Ponieważ to w fazie anagenu włos jest najlepiej połączony z macierzą i zawiera najwięcej melaniny, laser skutecznie usunie tylko te włosy, które znajdują się na etapie wzrostu. Z tego samego powodu zabieg trzeba powtarzać, po to, aby przy kolejnej sesji znów usunąć włosy będące w fazie anagenu. W zależności od obszaru ciała, liczba włosów będących w tej fazie jest różna. Różni się także czas, w jakim konkretne włosy pozostają w tej fazie.

Faza wzrostu włosa - ile trwa?

Analizując powyższą tabelę, możemy wyciągnąć praktyczne wnioski i zorientować się, ile zabiegów będzie koniecznych i w jakich interwałach czasowych powinny one być wykonane, aby depilacja laserowa przyniosła satysfakcjonujące rezultaty. Podane wartości są oczywiście orientacyjne, a specjalista wykonujący zabieg w czasie konsultacji wyjaśni szczegóły i określi orientacyjną liczbę wymaganych sesji oraz długość odstępów pomiędzy nimi. Należy jednak  pamiętać, że każdy organizm jest inny, a na szybkość trwałego usuwania owłosienia wpływ mają też inne czynniki indywidualne, takie jak kolor włosa (łatwiej usunąć owłosienie ciemne, ponieważ włos zawiera więcej melaniny, na którą oddziałuje wiązka lasera), jego grubość, odcień karnacji czy głębokość umieszczenia mieszka włosowego. Dlatego niemożliwe jest dokładne określenie ostatecznej liczby sesji zabiegowych, po których owłosienie na pewno zostanie usunięte. 

Fazy wzrostu włosa a łysienie i wypadanie włosów

Przyjmuje się, że codziennie około 100 włosów na głowie kończy swój cykl życia i wypada. Co jeśli tych włosów jest więcej, a na skórze głowy pojawiają się przerzedzenia? Mówimy wtedy o nadmiernym wypadaniu włosów lub łysieniu, w zależności od charakteru utraty włosów. W określonym momencie około 85-95% wszystkich włosów na głowie znajduje się w fazie anagenu i etap ten powinien trwać od 2 do 6 lat, natomiast około 13% włosów jest w fazie telogenu, który zazwyczaj trwa 3-4 miesiące. W związku z tym, o gęstości fryzury decydują włosy znajdujące się w fazie anagenu. Ten etap może zostać zaburzony poprzez:

• Łysienie anagenowe, które objawia się nagłą, częściową lub całkowitą utratą włosów anagenowych. Wywołane jest czynnikiem, który upośledza zdolności metaboliczne i mitotyczne mieszka włosowego. Choroba może dotknąć każdego bez względu na wiek i płeć. Łysienie anagenowe ma zazwyczaj charakter odwracalny – włosy odrastają po 2-3 miesiącach od wyeliminowania czynnika sprawczego. Do tych czynników należą przede wszystkim chemioterapia, radioterapia, zaburzenia endokrynologiczne, zażywanie niektórych leków, a czasem też zatrucia.
• Syndrom luźnych włosów anagenowych, który uwarunkowany jest genetycznie i objawia się wypadaniem włosów anagenowych z powodu ich słabego osadzenia w mieszkach włosowych. Najczęściej występuje u jasnowłosych dziewczynek przed ukończeniem 5 roku życia. Choroba zazwyczaj ustępuje samoistnie, jeśli jednak wystąpi po 5 roku życia, może mieć charakter przewlekły.

• Łysienie telogenowe, które dotyczy prawie wyłącznie kobiet i polega na tym, że faza wzrostu włosa – anagen – ulega skróceniu, podczas gdy pozostałe fazy – katagen i telogen pozostają niezmienione. W konsekwencji włosy przechodzą szybciej do fazy spoczynku i wypadają. Włosy zazwyczaj wypadają przez kilka miesięcy, po czym odrastają. Do przyczyn tego typu łysienia należą między innymi choroby endokrynologiczne, w tym nadczynność i niedoczynność tarczycy, nieprawidłowa dieta i niewłaściwa pielęgnacja włosów i skóry głowy.
• Łysienie androgenowe, które dotyka około 50% mężczyzn (utrata włosów występuje głównie na obszarze kątów czołowo-skroniowych, linii włosów na czole i szczytu głowy).  i kobiet w wieku powyżej 50 lat, choć może rozpocząć się w młodszym wieku. U mężczyzn utrata włosów występuje głównie na obszarze kątów czołowo-skroniowych, linii włosów na czole i szczytu głowy, natomiast u kobiet przerzedzenie włosów dostrzegalne jest w okolicy przedziałka. Ten typ łysienia wywołany jest przez czynniki genetyczne i nadwrażliwość mieszków włosowych na dihydrotestosteron (DHT). Łysienie androgenowe prowadzi do stopniowego zmniejszania się mieszka włosowego i drastycznego skrócenia fazy anagenu. W konsekwencji każdy nowy włos jest krótszy od poprzedniego i szybciej wypada, co ostatecznie prowadzi do łysienia.
• Łysienie plackowate, które objawia się tym, że limfocyty atakują komórki aparatu włosowego w fazie anagenu. Może wystąpić u każdego bez względu na wiek i płeć, choć najczęściej występuje u osób przed 30 rokiem życia. Prowadzi do powstawania okrągłych lub owalnych ognisk wyłysienia na owłosionej skórze. Przyczyny łysienia plackowatego nie są całkowicie poznane, choć do najbardziej prawdopodobnych należą czynniki genetyczne, autoimmunologiczne, silny i przewlekły stres, infekcje bakteryjne i wirusowe, alergie i zmiany hormonalne.

Każdy przypadek nadmiernego wypadania włosów, powinien zostać zbadany i zdiagnozowany przez specjalistę dermatologa, ponieważ utrata włosów może być objawem poważnych chorób oraz przyczyną obniżonej samooceny. Najbardziej zaawansowane narzędzia diagnostyczne umożliwiają wykonanie całkowicie bezinwazyjnego i bezbolesnego badania trichoskopowego, które pozwala szczegółowo określić przyczynę wypadania włosów i dobrać odpowiednie leczenie.

Cykl wzrostu włosa ma bezpośredni wpływ na stan owłosienia naszego ciała i skóry głowy. Wiedza dotycząca mechanizmów rządzących wzrostem włosów ma istotny wpływ na poziom skuteczności depilacji laserowej, jak również diagnostyki oraz leczenia łysienia.

Na naszym blogu znajdziesz również wpis dotyczący tego, jak radzić sobie z łysieniem i nadmiernym wypadaniem włosów.